Vegan διατροφή και συνθετικό κρέας: Η λύση για το περιβάλλον

Vegan διατροφή και συνθετικό κρέας: Η λύση για το περιβάλλον

Η vegan διατροφή αποτελεί τάση, αλλά και μία πραγματικότητα σε έναν πλανήτη που έχει ανάγκη να «αναπνεύσει» και σε μία καθημερινότητα που ο σύγχρονος άνθρωπος προσπαθεί να παραμένει δυνατός, υγιής και ηθικά σωστός.

Vegan διατροφή και συνθετικό κρέας: Η λύση για το περιβάλλον

Η vegan διατροφή αποτελεί τάση, αλλά και μία πραγματικότητα σε έναν πλανήτη που έχει ανάγκη να «αναπνεύσει» και σε μία καθημερινότητα που ο σύγχρονος άνθρωπος προσπαθεί να παραμένει δυνατός, υγιής και ηθικά σωστός.

Η στροφή στις διατροφικές επιλογές δεν είναι όμως μόνο ηθικό ζήτημα. Ο περιβαλλοντολόγος Γιώργος Ηλιόπουλος μάς εξηγεί αναλυτικά τη σύνδεση της τροφής που φτάνει στο πιάτο μας με τη βιωσιμότητα και την εξοικονόμηση πόρων - ενέργειας.

Αλήθεια ή ψέματα πως η vegan διατροφή συμβάλλει στην προστασία του περιβάλλοντος;

Είναι αλήθεια ότι η vegan διατροφή προστατεύει με έναν τρόπο το περιβάλλον μας, αφού η παραγωγή ζωικής πρωτεΐνης αφήνει μεγαλύτερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Ουσιαστικά, οι αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις που προκύπτουν από τα προϊόντα ζωικής προέλευσης είναι πολύ μεγαλύτερες από τα αντίστοιχα προϊόντα φυτικής προέλευσης. Η μετάβαση σε φυτική διατροφή μπορεί να βοηθήσει στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.  Η επιφάνεια της γης, και ο τρόπος που χρησιμοποιείται, αποτελεί τη βάση για την ανθρώπινη κοινωνία και την παγκόσμια οικονομία. Ωστόσο, τη διαμορφώνουμε εκ νέου με δραματικούς τρόπους, συμπεριλαμβανομένης της απελευθέρωσης αερίων θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα. Γενικά, πρέπει να κατανοήσουμε ότι το πώς ανταποκρίνεται η γη στην κλιματική αλλαγή που προκαλείται από τον άνθρωπο είναι ζωτικής σημασίας για το μέλλον.

Τι σχέση έχει γενικότερα η διατροφή μας με τη βιωσιμότητα;

Σύμφωνα με το Harvard, η βιωσιμότητα είναι ένα πολύπλευρο ζήτημα, στο οποίο το σύστημα παραγωγής τροφίμων και η διατροφή μας διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο. Υπάρχει λοιπόν σημαντική σχέση μεταξύ της διατροφής και της βιωσιμότητας. Μία διατροφή η οποία βασίζεται σε ζωικές πρωτεΐνες έχει μεγαλύτερο αρνητικό αντίκτυπο στη βιώσιμη ανάπτυξη συγκριτικά με μία μεσογειακή και ισορροπημένη διατροφή (είτε είναι αυστηρώς vegan είτε όχι). Πολύ σημαντικός είναι επίσης ο βαθμός στον οποίο οι καλλιέργειες επηρεάζουν την κλιματική αλλαγή, αρνητικά ή θετικά. Μία διατροφή που βασίζεται σε ζωική πρωτεΐνη προέρχεται από τον κλάδο με τις περισσότερες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Για παράδειγμα, η παραγωγή κρέατος προϋποθέτει πολύ περισσότερο νερό, αρκετά περισσότερα απόβλητα και μεγαλύτερο ανθρακικό αποτύπωμα. Ο στόχος για μία βιώσιμη διατροφή είναι οι λιγότερες εκπομπές, γεγονός το οποίο συνεπάγεται λιγότερη κατανάλωση κρέατος.

Είναι αλήθεια πως σχεδόν το 1/3 της τροφής μας το πετάμε στα σκουπίδια, την ώρα που άλλες χώρες του κόσμου ζουν σε εξαθλίωση;

Δυστυχώς, ναι. Το Food Waste, όπως αποκαλούμε την απώλεια ή τα απόβλητα τροφής, είναι τεράστιο και αυτό αποτελεί πρόβλημα από πολλές απόψεις. Το πρώτο ζήτημα που προκύπτει, είναι το ηθικό. Για παράδειγμα, ακόμη και σε χώρες όπως η δική μας, που υπάρχει σχετική αφθονία σε φαγητό, οι καταναλωτές δημιουργούμε μία τεράστια σπατάλη. Πρόκειται για ένα εντοπισμένο πρόβλημα, για το οποίο μπορούμε να δράσουμε ατομικά ως πολίτες. Με έναν καλύτερο προγραμματισμό, εξοικονομούμε χρήματα και προστατεύουμε το περιβάλλον μας. Οι λύσεις είναι να μαγειρεύουμε όσο καταναλώνουμε, όχι περισσότερο κι όχι λιγότερο, να μοιραζόμαστε το φαγητό μας με τον γείτονα ή κάποιον φίλο, να κομποστοποιούμε την τροφή που προορίζεται για τα σκουπίδια  είτε μέσω της απόρριψης στον ειδικό κάδο είτε μέσω της αξιοποίησης ως λίπασμα για τον κήπο μας.

Ποιες διατροφικές συνήθειες μπορούμε να αλλάξουμε με στόχο την αειφορία;

Προκειμένου να προάγουμε τη βιωσιμότητα οφείλουμε να περιορίσουμε τις ζωικές πρωτεΐνες, να στραφούμε δηλαδή σε διατροφή με λιγότερο κρέας και λιγότερο τυρί ή άλλα γαλακτοκομικά και να επιλέγουμε τοπικούς παραγωγούς.  Όταν επιλέγουμε προϊόντα τοπικής προέλευσης, προστατεύουμε το περιβάλλον από επιπλέον εκπομπές αερίων, όπως αυτές προκύπτουν λόγω των μετακινήσεων - μεταφορών και παράλληλα, ενισχύουμε την εγχώρια οικονομία δημιουργώντας ευκαιρίες απασχόλησης στη γειτονιά μας.

Τι σημαίνει «συνθετικό κρέας»/ «τεχνητό κρέας»/ «κρέας in vitro»/ «καλλιεργημένο κρέας» και από ποια ανάγκη προέκυψε αυτός ο όρος;

Ας ξεκινήσουμε εξηγώντας πως το συνθετικό κρέας είναι κάτι καλό. Είναι η ευκαιρία της ανθρωπότητας να μειώσει τις τεράστιες εκπομπές που προέρχονται από τις αγελάδες και να τραφεί με έναν τρόπο πιο υγιεινό και  βιώσιμο. Επιπλέον, πρέπει να ξεκαθαρίσουμε πως προέρχεται από τα φυτά, είναι 100% plant based, και αποτελείται από φυτικά κύτταρα αντί ζωικά. Είναι ένα είδος κυτταρικής αγροκαλλιέργειας. Ο όρος «τεχνητό κρέας», αναφέρεται αρχικά σε τρόφιμα που παράγονται από ορισμένα φυτά, τα οποία μετά τον μετασχηματισμό, έχουν πολύ παρόμοια γεύση με το παραδοσιακό κρέας. Εδώ και πέντε χρόνια γνωρίζει τεράστια άνοδο στην Αμερική και μάλιστα έχει ενταχθεί σε μεγάλη αλυσίδα fast food, σε prime εστιατόρια κ.ά. Συνδυάζοντας τις περιβαλλοντικές ανησυχίες με τη λογική που βασίζεται στα οφέλη για την υγεία, την καλή διαβίωση των ζώων και τις επιχειρηματικές ευκαιρίες, τα εργαστήρια και οι επιχειρηματίες διερευνούν νέες και καινοτόμες πηγές τροφίμων για τον 21ο αιώνα.

Έχεις δοκιμάσει;

Έχω δοκιμάσει στην Αμερική, στο Λας Βέγκας, και η γεύση του όπως και η υφή του προσομοιάζει στο κρέας που έχουμε συνηθίσει. Να σημειώσουμε επίσης πως το συνθετικό κρέας είναι καλύτερο για την υγεία μας, γιατί βασίζεται στη φυτική παραγωγή. Σαφώς και επιδέχεται μία επεξεργασία για να φτάσει στην τελική μορφή του, αλλά το πιο σημαντικό στοιχείο του είναι η φυτική προέλευσή του.

Το συνθετικό κρέας σημαίνει το τέλος της κτηνοτροφίας; Δηλαδή πως θα μπορούσαν να συνυπάρξουν η οικονομία και η βιωσιμότητα;

Το συνθετικό κρέας δε θα σημάνει το τέλος της κτηνοτροφίας στο ορατό μέλλον και γενικά δεν πιστεύω πως θα μεταβούμε ποτέ στο απόλυτο. Να αναφέρουμε στο σημείο αυτό, ότι ο Bill Gates είναι πρωτεργάτης της παραγωγής κρέατος in vitro και έχει επενδύσει σε αυτό, καθώς πιστεύει πως με αυτόν τον τρόπο θα αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά την κλιματική αλλαγή και θα έχουμε την ευκαιρία να δημιουργήσουμε τροφή για τους πληθυσμούς που το έχουν ανάγκη. Επομένως, η βιωσιμότητα μπορεί να συνδυαστεί με την οικονομία και οι συμβατικοί παραγωγοί κρέατος μπορούν με τη σειρά τους να αφομοιώσουν τις έννοιες της οικολογικής κτηνοτροφίας για την ανάπτυξη βιώσιμων συστημάτων ζωικής παραγωγής.

Σύμφωνα με τον Σπρίνγκερ, συγγραφέα μίας έκθεσης σχετικά με τα συνολικά οφέλη των αλλαγών στη διατροφή μας για το κλίμα και την υγεία, «η μετάβαση σε φυτικές τροφές θα μπορούσε να περιορίσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κατά 70% μέχρι το 2050 και να μειώσει την παγκόσμια θνησιμότητα έως και 10%». Από την άλλη ο ίδιος συγγραφέας θίγει το πρόβλημα της απώλειας των θρεπτικών συστατικών κατά την επεξεργασία για τη δημιουργία των υποκατάστατων του κρέατος. Ως περιβαλλοντολόγος πως σχολιάζετε αυτές τις απόψεις;

Πράγματι, η μετάβαση σε φυτικές τροφές μειώνει ξεκάθαρα τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και προκαλεί λιγότερες ζημίες στη βιοποικιλότητα. Όσον αφορά την παγκόσμια θνησιμότητα, δεν μπορώ να εκφέρω άποψη. Γνωρίζω  όμως πως ο άνθρωπος έχει δημιουργηθεί για να καταναλώνει κατά κύριο λόγο καρπούς και λιγότερο κρέας. Ακόμη και οι πρόγονοί μας, κυνηγούσαν την τροφή τους μία φορά τον μήνα, αποφεύγοντας αντίστοιχες ενέργειες σε εβδομαδιαία βάση. Σχετικά με τα θρεπτικά συστατικά, είναι γεγονός ότι το συνθετικό κρέας αποτελεί μία επεξεργασμένη τροφή και σαφώς κατά τη διάρκεια της επεξεργασίας χάνονται κάποια σημαντικά στοιχεία από τις πρώτες ύλες. Μπορεί να προσλαμβάνουμε λιγότερες βιταμίνες, αλλά πρέπει να σκεφτούμε ότι θα απολαμβάνουμε μία τροφή με λιγότερα φυτοφάρμακα και σίγουρα λιγότερες τοξίνες.

Με αφορμή το παρακάτω κείμενο που βρήκα κατά την έρευνά μου, θα θέλαμε να μας πείτε ποιες είναι οι νέες, καινοτόμες πηγές τροφίμων που αναζητούνται;

“Οι διεθνείς οργανισμοί αναγνωρίζουν όλο και περισσότερο την ανάγκη μείωσης των εκπομπών από τον τομέα της κτηνοτροφίας και προτείνονται ορισμένες παρεμβάσεις (FAO, 2018b). Για παράδειγμα, ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO) θεωρεί ότι οι πιθανές παρεμβάσεις «βασίζονται σε μεγάλο βαθμό σε τεχνολογίες και πρακτικές που βελτιώνουν την απόδοση παραγωγής σε επίπεδο ζώων και κοπαδιών», συμπληρώνονται από πιο κυκλικές και ενεργειακά αποδοτικές πρακτικές διαχείρισης κοπριάς και δέσμευση άνθρακα λιβαδιών (FAO, 2018b). Άλλοι ενδιαφερόμενοι εξετάζουν πολύ διαφορετικές και καινοτόμες προσεγγίσεις για την κάλυψη της αυξανόμενης ζήτησης κρέατος. Μία ιδέα είναι να προσφέρουμε στους καταναλωτές ένα προϊόν διατροφής που δεν είναι παραδοσιακό κρέας αλλά έχει παρόμοια θρεπτική αξία και γεύση.

Συνδυάζοντας τις περιβαλλοντικές ανησυχίες με τη λογική που βασίζεται στα οφέλη για την υγεία, την καλή διαβίωση των ζώων και τις επιχειρηματικές ευκαιρίες, τα εργαστήρια και οι επιχειρηματίες διερευνούν νέες και καινοτόμες πηγές τροφίμων για τον 21ο αιώνα .”

Η λύση βρίσκεται στην κυκλική οικονομία και σε όλη την λογική που αναπτύξαμε παραπάνω, από το food waste μέχρι την αξιοποίηση των φυτικών πρώτων υλών. Το plant based meat αποτελεί μία τέτοια καινοτομία, όπως επίσης και η φιλοσοφία reuse - reduce - recycle (με τη συγκεκριμένη σειρά), η οποία εστιάζει σε ένα βιώσιμο μέλλον. Ο στόχος είναι να κλείνουμε τον κύκλο, ανακυκλώνοντας χαρτί, πλαστικό, μέταλλο, τροφή.  Παλαιότερα, άλλωστε οι άνθρωποι ανακύκλωναν ότι χρησιμοποιούσαν, για παράδειγμα αξιοποιούσαν  την κοπριά για το λίπασμα. Αυτή είναι η έννοια της κυκλικής οικονομίας. Και η regenerated agriculture εστιάζει προς αυτή την κατεύθυνση, με λογική παρόμοια με αυτή της κυκλικής οικονομίας. Με αυτόν τον τρόπο, παρέχουμε  στις καλλιέργειες ό,τι χρειάζονται, τίποτα περισσότερο τίποτα λιγότερο, όποτε το χρειάζονται και όπως το έχουν ανάγκη. Με απομακρυσμένες τεχνολογίες μπορούμε να κάνουμε πολλά, όπως στην precision agriculture, στην οποία εξετάζουμε το ποσοστό υγρασίας στο χωράφι, πόσο λίπασμα χρειάζεται στο συγκεκριμένο μέρος του χωραφιού και επιτυγχάνουμε τελικά εξοικονόμηση πόρων, μείωση κόστους και περιορισμό περιβαλλοντικών προβλημάτων. Όλες αυτές οι λύσεις των απομακρυσμένων τεχνολογιών και της κυκλικής οικονομίας είναι sustainable.

O Γιώργος Ηλιόπουλος είναι Managing Director της AIPHORIA Consulting, συμβουλευτικής εταιρείας σε θέματα Βιώσιμης Ανάπτυξης και ESG (Environment, Social, Governance). Έχει εργαστεί για τον οργανισμό GRI στην Ολλανδία, ως Sustainability Reporting Expert, καθώς επίσης και για την Παγκόσμια Τράπεζα (World Bank) ως σύμβουλος σε θέματα βιώσιμης ανάπτυξης και διαχείρισης αποβλήτων. Είναι Περιβαλλοντολόγος MSc & ΜΒΑ, με μεταπτυχιακές Σπουδές στο Πανεπιστήμιο Cornell των Ηνωμένων Πολιτειών, ενώ σήμερα είναι Πρόεδρος της Ένωσης Περιβαλλοντολόγων Ελλάδας.

Στοιχεία εταιρείας: www.aiphoria.com