Γλυκαντικά: Ασφαλή για την υγεία μας ή όχι;

icon
27 Μαΐου 2022

Γλυκαντικά: Ασφαλή για την υγεία μας ή όχι;

 Τα μη θερμιδογόνα γλυκαντικά ή αλλιώς ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά αποτελούν συστατικά τα οποία δρουν ως υποκατάστατα της ζάχαρης, διαθέτουν ιδιαίτερα έντονη την γλυκιά γεύση, ενώ παράλληλα διαθέτουν σημαντικά χαμηλότερη περιεκτικότητα σε θερμίδες ανά γραμμάριο σε σύγκριση με τα κλασικά θερμιδογόνα γλυκαντικά, όπως η σακχαρόζη (ζάχαρη).

Κατηγοριοποιούνται σε δύο κατηγορίες: τεχνητά και φυσικά. Στα τεχνητά συγκαταλέγονται η ασπαρτάμη, η σουκραλόζη, η νεοτάμη, η αντβαντάμη, η σακχαρίνη, το ακετοσουλφαμικό κάλιο, το κυκλαμικό οξύ, ενώ στα φυσικά γλυκαντικά κατατάσσονται οι γλυκοζίτες στεβιόλης, η θαυματίνη και η νεοεσπεριδίνη. Τα περισσότερα από τα ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά που έχουν εγκριθεί για ανθρώπινη κατανάλωση είναι τεχνητά.

Στις μέρες μας, είναι αρκετά διαδομένη η χρήση τους, ειδικότερα από άτομα που προσπαθούν να χάσουν βάρος και δεν θέλουν να στερηθούν την γλυκιά γεύση από την διατροφή τους. Σίγουρα η αντικατάσταση της ζάχαρης με μη θερμιδογόνα/ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά αποτελεί ένα ακόμα βήμα στην μείωση της ενεργειακής πυκνότητας διάφορων τροφίμων ή ροφημάτων. Είναι όμως ασφαλή για την υγεία μας;

Ποια γλυκαντικά έχουν λάβει έγκριση για χρήση στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης;

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση τα ακόλουθα 11 ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά έχουν λάβει έγκριση και έχουν χαρακτηριστεί ως ασφαλή γλυκαντικά από την Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των τροφίμων (EFSA): Ακετοσουλφαμικό κάλιο (E950), Αντβαντάμη (E969), Ασπαρτάμη (E951), Άλας ασπαρτάμης-ακεσουλφάμης (E962), Κυκλαμικό (E952), Νεοεσπεριδίνη DC (E959), Νεοτάμη (E961), Σακχαρίνη (E954), Γλυκοζίτες στεβιόλης (E960), Σουκραλόζη (E955) και Θαυματίνη (E957). Για κάθε ένα από αυτά έχει οριστεί από την EFSA μία ημερήσια αποδεκτή πρόσληψη (ADI), η οποία αποτελεί την ποσότητα του κάθε γλυκαντικού που μπορεί να καταναλώσει ο άνθρωπος σε καθημερινή βάση χωρίς να προκληθούν προβλήματα στην υγεία του.

Μερικές πληροφορίες για τα πιο συχνά χρησιμοποιούμενα μη θερμιδογόνα/ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά και την ημερήσια επιτρεπόμενη δόση κατανάλωσης του καθενός, σύμφωνα με την EFSA:

  1. Το ακετοσουλφαμικό κάλιο αποτελεί έναν συνδυασμό οργανικού οξέος και καλίου. Παράλληλα διαθέτει 200 φορές πιο γλυκιά γεύση από τη σακχαρόζη (Αποδεκτή ημερήσια πρόσληψη = 9 mg/κιλό ΣΒ).
  2. Η αντβαντάμη είναι ένα παράγωγο ασπαρτάμης, φτιαγμένο από ασπαρτάμη και βανιλίνη. Είναι περίπου 20.000 φορές πιο γλυκιά από τη σακχαρόζη (Αποδεκτή ημερήσια πρόσληψη = 5 mg/κιλό ΣΒ).
  3. Η ασπαρτάμη είναι 180 έως 200 φορές πιο γλυκιά σε σχέση με την σακχαρόζη. Περιέχει 4 θερμίδες/γραμμάριο (Αποδεκτή ημερήσια πρόσληψη = 40 mg/κιλό ΣΒ). Άτομα με φαινυλκετονουρία θα πρέπει να αποφεύγουν την κατανάλωση της, καθώς οδηγεί σε απελευθέρωση του αμινοξέος φαινυλαλανίνη στον οργανισμό μας, ενός αμινοξέος που δεν μπορούν να μεταβολίσουν τα άτομα αυτά.
  4. Το κυκλαμικό οξύ είναι 30 φορές πιο γλυκό από την σακχαρόζη και περιέχει μηδενικές θερμίδες (Αποδεκτή ημερήσια πρόσληψη = 7 mg/κιλό ΣΒ).
  5. Η σακχαρίνη δεν έχει θερμίδες και είναι περίπου 300 φορές πιο γλυκιά από τη σακχαρόζη (Αποδεκτή ημερήσια πρόσληψη = 5 mg/ κιλό ΣΒ).
  6. Οι γλυκοζίτες στεβιόλης διαθέτουν 10 έως 15 φορές πιο γλυκιά γεύση από τη σακχαρόζη (Αποδεκτή ημερήσια πρόσληψη = 4 mg/κιλό ΣΒ).
  7. Η σουκραλόζη είναι 450 έως 650 φορές πιο γλυκιά από την σακχαρόζη και περιέχει 0 θερμίδες/ γραμμάριο. Η ποιότητα της γλυκιάς γεύσης προσεγγίζει αυτήν της σακχαρόζης (Αποδεκτή ημερήσια πρόσληψη = 15 mg/κιλό ΣΒ)

Ποιοι προβληματισμοί έχουν έρθει στο προσκήνιο για τα μη θερμιδογόνα/ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά σε βάθος χρόνου;

Τα δεδομένα για τα μη θερμιδογόνα/ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά είναι αμφιλεγόμενα.  Υπάρχουν μελέτες που δείχνουν σε πειραματόζωα ότι είναι ικανά να αυξήσουν την όρεξη και την κατανάλωση φαγητού. Πρόσφατα μία μελέτη που πραγματοποιήθηκε σε μύγες και ποντίκια έδειξε ότι η κατανάλωση σουκραλόζης οδηγεί σε αύξηση του νευροπεπτιδίου F, το οποίο προωθεί το αίσθημα της πείνας. Κατά καιρούς έχουν υπάρξει επίσης μελέτες που έχουν συσχετίσει την κατανάλωση ασπαρτάμης και σακχαρίνης με διάφορους τύπους καρκίνου σε ποντίκια. Επίσης, μελέτη σε ποντίκια έδειξε ότι η σακχαρίνη μπορεί να αλλοιώσει το εντερικό μικροβίωμα τους και κατ’επέκταση να μειώσει την ανοχή τους στην γλυκόζη. Ωστόσο, καμία από αυτές τις μελέτες δεν είναι σε θέση να γενικεύσει αυτά τα συμπεράσματα και στον άνθρωπο.

Στον αντίποδα, πρόσφατή συστηματική ανασκόπηση και μετανάλυση  17 κλινικών μελετών έδειξε πως η αντικατάσταση ζαχαρούχων ροφημάτων από ροφήματα εμπλουτισμένα με μη θερμιδογόνα/ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά σε ανθρώπους σχετίζεται με μικρές βελτιώσεις στο σωματικό βάρος αλλά και σε κάποιους καρδιομεταβολικούς παράγοντες κινδύνου. Σε άλλη πρόσφατη μετανάλυση που συμπεριλήφθηκαν 56 κλινικές μελέτες η κατανάλωση γλυκαντικών από ανθρώπους δεν φάνηκε να συσχετίζεται με ανάπτυξη διάφορων μορφών καρκίνου.

Τελικά να καταναλώνω ή όχι μη θερμιδογόνα/ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά;

Συμπερασματικά, σύμφωνα με τις αρμόδιες αρχές και τα έως τώρα ερευνητικά δεδομένα τα μη θερμιδογόνα/ολιγοθερμδικά γλυκαντικά μπορούν να χρησιμοποιούνται με ασφάλεια από τον γενικό πληθυσμό. Δεδομένου ότι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) έχει υποδείξει το 10% της προσλαμβανόμενης ενέργειας ως ανώτατη αποδεκτή ποσότητα κατανάλωσης της ζάχαρης ημερησίως, σίγουρα  τότε η κατανάλωση γλυκαντικών σε ποσότητα κάτω από την ADI μπορεί να αποτελέσει μία ικανοποιητική λύση για όσους προσπαθούν να μειώσουν την πρόσληψη ζάχαρης ή βρίσκονται σε προσπάθεια απώλειας βάρους. Σίγουρα, ωστόσο, χρειάζονται περισσότερες μελέτες για να αποσαφηνιστούν τα αντικρουόμενα αποτελέσματα των ήδη υπάρχοντών μελετών.

Σύμμαχο στην προσπάθεια σου για μείωση κατανάλωσης γλυκών και ζάχαρης σίγουρα μπορεί να αποτελέσει το χρώμιο, ένα μέταλλο που συμβάλλει στην ρύθμιση των επιπέδων ζαχάρου στον οργανισμό αλλά και κατ’επέκταση στην μείωση της επιθυμίας για τσιμπολόγημα.

Επίσης, η κανέλα φαίνεται πως ασκεί θετική επίδραση στην γλυκαιμική ρύθμιση του ατόμου, δηλαδή συμβάλλει στην μείωση του σακχάρου του αίματος, ενώ παράλληλα υπάρχει η πεποίθηση ότι πιθανώς να αυξάνει τον φαιό λιπώδη ιστό και καθ’αυτόν τον τρόπο να οδηγεί σε αύξηση του μεταβολισμού.

Σε κάθε περίπτωση όπως σε πολλούς τομείς της ζωής μας έτσι και εδώ ισχύει και θα πρέπει να έχουμε ως οδηγό μας το γνωμικό «Παν μέτρον άριστον»!

 

Λουκά Κατερίνα
Κλινική Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, M.Med.Sci

Βιβλιογραφία

  1. Carocho, M., Morales, P., & Ferreira, I. C. F. R. (2017). Sweeteners as food additives in the XXI century: A review of what is known, and what is to come. Food and Chemical Toxicology, 107, 302–317.
  2. Daher, M. I., Matta, J. M., & Abdel Nour, A. M. (2019). Non-nutritive sweeteners and type 2 diabetes: Should we ring the bell? Diabetes Research and Clinical Practice, 107786. doi:10.1016/j.diabres.2019.107786 
  3. Kwan HY, W. J. (2017). Cinnamon induces browning in subcutaneous adipocytes. Sci Rep.
  4. McGlynn, N. D., Khan, T. A., Wang, L., Zhang, R., Chiavaroli, L., Au-Yeung, F., ... & Sievenpiper, J. L. (2022). Association of Low-and No-Calorie Sweetened Beverages as a Replacement for Sugar-Sweetened Beverages With Body Weight and Cardiometabolic Risk: A Systematic Review and Meta-analysis. JAMA network open, 5(3), e222092-e222092.
  5. Raben, A., Vasilaras, T. H., Møller, A. C., & Astrup, A. (2002). Sucrose compared with artificial sweeteners: different effects on ad libitum food intake and body weight after 10 wk of supplementation in overweight subjects. The American Journal of Clinical Nutrition, 76(4), 721–729. doi:10.1093/ajcn/76.4.721
  6. Sweeting, J. N., Siu, M., Wiley, M. J., & Wells, P. G. (2011). Species- and strain-dependent teratogenicity of methanol in rabbits and mice. Reproductive Toxicology, 31(1), 50–58. doi:10.1016/j.reprotox.2010.09.014 .
  7. Toews, I., Lohner, S., Küllenberg de Gaudry, D., Sommer, H., & Meerpohl, J. J. (2019). Association between intake of non-sugar sweeteners and health outcomes: systematic review and meta-analyses of randomised and non-randomised controlled trials and observational studies. BMJ, k4718. doi:10.1136/bmj.k4718
  8. Wang, Q.-P., Lin, Y. Q., Zhang, L., Wilson, Y. A., Oyston, L. J., Cotterell, J., … Neely, G. G. (2016). Sucralose Promotes Food Intake through NPY and a Neuronal Fasting Response. Cell Metabolism, 24(1), 75–90.
  9. Whitfield, P., Parry-Strong, A., Walsh, E., Weatherall, M., & Krebs, J. D. (2015). The effect of a cinnamon-, chromium- and magnesium-formulated honey on glycaemic control, weight loss and lipid parameters in type 2 diabetes: an open-label cross-over randomised controlled trial. European Journal of Nutrition, 55(3), 1123–1131.
  10. Ολιγοθερµιδικές Γλυκαντικές Ύλες Ένας Ασφαλής Σύµµαχος στη ∆ιατροφή των Ατόµων µε ∆ιαβήτη (2012), Χαρίλαος Δημοσθενόπουλος, Ελληνική Διαβητολογική Εταιρία.
Προηγούμενο Άρθρο
Επόμενο Άρθρο
Σχόλια
Άφησε το σχόλιο σου
Το email σου δε θα δημοσιευτεί
espa-migato